Всесвятск Урицкий Сарыкөл
1898 жылдың жазы. Жазық даланың, балыққа бай көлдің жағалауында Петропавол уездінен келген 20 тұратын 93 шаруа отбасы қоңыс аударылды. Бірінші келген шаруалардың көбісі чернигавцтар мен полтавтар болды,оларды осы аймақтың суығы мен тағамдылығы көңілдерінен шықпады. Континентті – ауа райы. Жазда дала шөбін күйдіретін аптап жел, ал қыстыгүні дала қар жамылып, борандар мен үскірік аяздар болады. Көп кешікпей 70 отбасы осы жерден көшіп кетті, ал қалған 23 отбасы әрі қарай қоныстанды.
Осы жерде ауыл тұрғызылып және «Барлық әулие» діни мерекесі құрметіне аталды. Жаңа құрылыстар көтеріліп, Всесвятск ауылы пайда болды. Болыс орталығы Сары – көл көлінің жанында орталасты.Үлкен жері бола тұрып, өзені сазданып, қамыс қопасы пайда болып ондағы балықтар азая бастады. Сондықтан ауыз суды құдықтан пайдаланып, бірақ оның тереңдігін ажыратуға оңайға соққан жоқ.
1900 жылы мектеп ғимараты салынды, құрылыс үшін ағаштарды 80 шақырымнан 306 көлікпен тасыды.
1905 жылдың аяғында Всесвятскиий а. 250 үй иелері (1902 адам) тұрды.
Кеңес одағы Ресей орталығын жеңіп, тез арада барлық елдерде тарады.
Аудан тұрғындары 1917 жылғы революциялық, азаматтық соғысының, кеңес одағының орнату оқиғаларының куәгері болды.
1919 жылдың көктеміндегі жасырын дружина құрылды, ол кезде Всесвятскиий болысында 500 адам тұрды. Оны басқарған АПК(б) мүшесі Александр Игнатьевич Миронов пен оның пікірлес достары Холодило, Проценко, Николай Мачнев және т.б.
1919 жылы 6 сәуірде жасырын істеушілер көтеріліске шықты. Всесвятский ауылындағы революциялық көтерілісішілері бір уақытта қызыл әскер партизандарымен Қостанай қаласын алудан бастады.
1919 жылы сәуір көтерілісінде Всесвятский және оның айналасында 150 жуақ адам мерт болды.
Атылған жерде халықтың жадын куәләндыратын обелисктер орнатылған.
Жасырын көтеріліске шығушылар жиын үйымдастырып, Совет сайлап және ерікті отряд үйымдастырды.
Жақын жердегі ауылдарға агигаторлар, Совет үкіметінің ұйымдастырушылары жіберілді. Ауыл өңіріңдегі көтерілісшілерге партизан топтарына Атбасар уездінен мобилизацияланған 500 адам келіп қосыла бастады.
Халықтың наразылығы өсуі, Қостанай облысында қарулы көтеріліске айналып колчак командованиясының құтын қашырды.
Всесвятскиий болысына штабс – капитаны Ванягин мен капитан Бресманның ірі және жақсы әскери жазалаушы отряды жіберілді.
1919 жылдың 16 сәуірдердің таңында ақ әскер Всесвятскиге жақындап және оны қоршауға алды.Бірден тінту мен тұтқындау басталды. Көтеріліске шыққандар атылды. Ақ гвардиялардың хайуандар жауабана, күннен күнге Қызыл Әскер мен тылдағы партизан отряды әрекетімен колчек әскеріне қарсы жабуыл басталды. 1919 жылдың күзінде Всесвятский мен Анновка болысы ақ гвардия үкіментін толық босатылды.
Кеңес үкіментін қайта құру басталды.
1920 жылы Всесвятский ауылында бірінші клуб пен кітапхана ашылды.
1920 жылы 20 маусымда Всесвятский болысында Совет съездінің сайлау жиналысы өткізілді.
1920 жылы 25 мамырда Всесвятский ауылында бірінші аудандық партиялық конференция құрылды. Конференцияда екі кандидаттан және жеті адамнан тұратын аудандық партия комитеті құрылды. Райкомпартия хатшысы болып Петроградтағы Ақпан және Октябрь революциясының қатысушысы Александр Нестерович Кальментьев тағайындарды.
1920 жылдың көктемінде Урицкий аудандық партиясының тарихи басталуы жүргізілді.
1921 жылы 27 сәуірде Қазақ АССР ЦИК қаулысы негіздемесімен 1921 жылы 1 сәуір айында Всесвятский ауданы құрамындағы тоғыз болыспен Қостанай губерниясына берілді.
1921 жылы 1 шілдеде Всесвятский ауданында 46784 ересек, 22743 балалар саны болды.
1922 жылы 14 маусымда Қостанайға Англиядан «квакерлар достастық қоғамы» өкілдері келді. Олар ауданнан аймағыннан тыс жердегі ашыққандарға көмек көрсетті: Урицкий, Денисовка және Семиозер. 25 шілдеде Всесвятскояға 28000 пұт мөршерінде бірінші партия ақ ұны келіп жетті (450 тонна).
Уезде 1923 жылы тұрғындар саны 28449 болды, ал 1922 жылы келушілер саны 29072 құрды.
1923 жылы 29 наурызда Весвятский уезді Ресей революция қозғалысының қызметкері Мойсей Соломонович Урицкидің атымен Урицкий к. болып өзгертілді.
Урицкий өмір бойы жұмысшы тобымен кедей шаруалар істері үшін күресті. Сол үшін жаулар кәсіби революционер, коммунистер партиясының мүшесін өлтірді.
Урицкий партия ұйымында 1923 - 1924 жылдары 88 мүше және РКП(б) 16 кандидат мүшелері, соның ішінде 18 әйел болды. Сол уақытта ауданда 19 комсомол ұйымы, соның ішінде 8 қазақ ұйымы болды. Олардың қатарында комсомолдар саны 321 жетті.
1925 жылы Некрасовка ауылында Григорий Порфирьевич Мочневтың бастауымен бірінші аудандық ауыл шаруашылық коммунасы құрылды.
Уездегі маңызды оқиға 1927 жылы Қара-Оба ауылында бірінші қазақша мектебін салу құрылысы басталды. 1928 жылы ашылған мектептің бірінші директоры белгілі ақын Бекет Өтетлеуов тағайындалды.
1929 жылы 29 наурызда Урицкий ауданың аймағында 11 колхоз, соның ішінде жерді өндеу бойынша серіктестігі мен кооперативтік серіктестігі есепте болды. Жылдан жылға ауданның егістік көлемін ұлғайту назарға алынды. Егерде 1927 жылы егіс көлемі 29537 га құрса, 1930 жылы райком партия бюро қаулысымен егістік көлемді 52701 га үлкейту қажет болды. 1929 - 1930 жылдары 3 МТС ұйымдастырылды.
1930 жылы 1 сәуірде ауданда 36 колхоз болды.
1932 жылы ауданда «Убаганский колхозник» аудандық газетінің бірінші номері жарыққа шықты.
1917 жылы Всесвятскиде үш сыныптық мектеп, бір 10 орындық аурухана, мәдени - ағартушылық мекемесі болмады. Бірінші және екінші бесжылдықта мәдени - ағартушылық мекемесі, мектептер, ауруханалар кеңейіп өсе бастады.
Егерде 1932-1933 жылдары ауданда екі орталау мектебі болса, ал 1938 жылы саны жеті орталау және екі орта мектепке жетті.
Каһарлы Ұлы Отан соғысы жылдары Урийкий ауданының еңбеккерлері кеңес халқымен бірге өз күштерін жауды қууға жұмсады.
1941-1945 жылдары кезеңде Кеңес Әскері қатарында 5408 урицкиліктер қатысты.
1941 жылы ауданға 1800 неміс келімсектері келді, олар жергілікті халықпен бірге ауыл шаруашылық егіс даласында еңбек етті. Біздің аудан тыл болғанына қарамастан, мыңдаған жіппен майданмен тығыз байланыста болды.
Біздің жерлестеріміз тылдағы каһарман еңбектері үшін «Құрмет белгісі» және «Қызыл Еңбек Туы» ордедерімен марапатталды. Соғыс жылдарында Кеңес Әскер қатарында 5408 урицкиліктер болды. Ұлы Отан соғысында урицкиліктер жеңіске деген батылдықпен сөнбес сезім танытты. Отан олардың батырлығын жоғары бағалады. 3179 урицкиліктер Кеңес Одағының орденімен және медалімен марапатталды,
Біздің үш жерлесіміз – урицкиліктер: Леонид Игнатьевич Беда, Максим Ильич Собко, Василий Семенович Грушко Кеңес Одағының Каһарманы деген атағы берілді, Леонид Игнатьевич Беда бұл атақты екі рет алды.
1945 жылы көптеген урицкиліктерге жаға өмір қадамы басталды.
1954 жылы тың жерлерін игеру мен өндеу басталды. Жаңа совхоздарды ұйымдастыруда бауырлас республика мен ел қалаларының өкілдері маңызды роль атқарды. 1954 жылдың аяғында 200 мың гектар тың жері жыртылды.
1956 жылы аудандағы егіс көлемі 364 725 га құрды, соның ішінде 345 949 га дән дақылдары егілді. Колхоз даласында 204 трактор, 141 комбайн, 49 жүктасушы автомашиналар жұмыс істеді.
1956 жылдың күзінде жаппай марапаттау басталды: 1957 жылы аудан бойынша «Тың жерің игергені үшін» медалімен 4807 адам, 1961 жылы - 846 адам марапатталды.Ленин Орденімен 22 адам, Қызыл Тумен орденімен 59 адам, Құрмет Белгісімен 160 адам марапатталды.
Тың мен тыңайған жерлерді өндіру жылдары, Урицкий ауданы үшін әлеуметтік - экономикалық қайта құру жылдары болды.
1957 жылы Урицкий станциясы кең табанды темір жолы поездарды қабылдай бастады.
1958 жылы 1 мамыр айында «Совхозная правда» газетінің бірінші номері жарыққа шықты.
1958 жылы – Урицкий СПТУ - 64, кейіннен СПТУ -22 құрылды.
1963 жылы 22 маусым айында аудандық мұрағаты құрылды.
Аудан үшін ең жақсы 1964 жыл болды. Урицкий ауданы астық беруді қамтамасыз етіп, мемлекет жоспарын 106,9 % орындады. Аудан Қазақстан ЦК КП және ҚазССР Министр Кеңесі естелік туымен белгіленіп және Алтын Кітап республикалық құрметіне енгізілді.
1972 жылы 450 орындық аудандық мәдениет Үйі ғимараты пайдалануға берілді. Оның құрылысы тоғыз айға созылды: сәуір айында басталып және желтоқсан айында аяқталды.
1973 жылы 11 қазанда Урицкий халық театры құрылды.
1979 жылы қыркүйек айында Урицкий кітапханалық жүйесі құрылды.
1980 жылы 12 тамызда Урицкий музыкалық мектебіне өнер мектебі статусы берілді.
1985 жылы 8 мамырда Урицкий ауданында еңбек даңқы мен ерлік музеиі ашылды. Музейді ҰОС ардагері Александр Александрович Карасев ашты. Музейдің 70 пайыз материалдары - бұл нақты қолжазба: майдандағы хаттар, суреттер, құжаттар, көрнекті материалдар.
1988 жылы ауданда 40200 адам, соның ішінде 28100 адам совхозда тұрды. Соның ішінде 19412 жұмысшылар: совхозда 13025, өнеркәсіпте 236, көлікте 888, байланыс саласында 88 адам жұмыс істеді,
1988 жылы егіс алқабы 1953 жылмен салыстырғанда 7,6 есе есті. Тракторлар 12 есе, комбайндар 13 есе және ауыржүк автомашинасы 20 есе көбейді. Жер пайдалынымы 13 аудан совхозында 571 мың га, соның ішінде 375 га егістік алқабын құрады. Қоғамдық ірі мал шаруашылығы 71мың, бас, соның ішінде 17,5 мың сиыр, 28,8 мың шошқа болды.
Жұмысшылардың бар ынтасымен жұмыс істеуі арқасында, ауа райының жайсыздығына қарамастан, үш жылдағы өндіріс ХІІ бесжылдықта құрды:
астық - 399,5 мың тонна;
сүт - 37,7 мың тонна;
ет - 8,4 мывң тонна,
11 бесжылдықтың орта көрсеткіші бойынша астық өндірісі 17,4%, сүт 13%, ет 27 % өсті.
ХІІ бесжылдықта тапсыру орта көрсеткіші құрды:
астық - 22,8 мың тонна;
сүт - 34,5 мың тонна;
ет - 10 мың тонна.
Отан жұмыс ерлігі үшін ауданның 10 еңбеккерлерің Социалистік Еңбек Ерлері наградасымен марапаттады:
Гноевой Николай Васильевич
Данилецкий Владимир Зигмундович
Железко Николай Николаевич
Сексенов Ғазиз Нұртасұлы
Могилко Иван Сергеевич
Петрушин Николай Федорович
Пицин Дмитрий Людвигович
Свистула Ивани Степанович
Сергиенко Михаил Васильевич
Кравченко Григорий Артемович
Ауданда «Тұрғын үй - 91» бағдарламасы ойдағыдай шешілуде. Сонымен, 1987 жылы пайдалынымға 409 үй берілді, көлемі 30522 кв.м құрды, соның ішінде Урицкий к. аймақта 5343 кв.м көлеміндегі 85 үй берілді. Ал 1988 жылдың бірінші тоқсанында 131 үй пайдалымға беріліп, соның ішінде Урицкий кентінде 34 үй.
Ауданда басты назар адам қамқорлығына назараударуда. Ауданда 15 орта, 12 негізі мектеп, 7388 оқушы білім алуда.
Аудан орталығында, 1971 бастап өнер мектебі қызмет етуде, онда 154 оқушы білім алуда.
Урицкий совхоз - техникумында 1058 астам студенттер күндізгі оқу және сырттай білім алуда, 400 астам оқушы № 22 кәсіби шаруашылық – техникалық училищесінде оқиды.
Ауданда 44 мәдениет Үйі мен ауылдық 44 клубы, 43 жаппай кітапхана, 42 киноқондырғы, 5 мәдени – спорт комплексі, 6 аурухана, 21 фельшер - акушерлік пунктар, 6 амбулатория қызмет етуде.
Урицкий аудананың тұғындары Бүкіл одақтық социалистік жарыс бойынша ХІХ партиялық конференция кездесуіне дайындалды.
Осы кезде көшбасшылар аңықталды: «Барвин» совхозының ұжымы, Урицкий совхоз - техникумы, ХХV съезд КПСС атындағы, аудан ортлығы ұйымдары, Урицкий типографиясы май заводы, және АТП РАПО.
Бригадамен звено арасындағы жеңімпаздар: Урицкий совхоз -техникумның сауыншы звеносынан Гребенюк Татьяна, Тимиряз атындағы совхоздан Данильчук Мария Саввична, Чехов атындағы совхоздан Петрушина Вера Ивановна, «Тагильский комсомолец» атындағы совхоздың автогараж ұжымы.
Аудан үшін сынақ 90 жылы,әсіресі 1991 ден 1996 жылдар болды.
Кәсіпорынның жабылуы, жұмыссыздық, мемлекеттің зейнетақы бойынша қарызы, ауылаймақтарда жылу мен энергиядан ажыратуы, білім объектінің оптимизациясы болды.
1997 жылы 17 маусымда Урицкий ауданы Сарыкөл болып өзгертілді. Аудан аймағы 6,1 мың кв. шақырымды жерді алады.
Сарыкөл к. ауданының орталығы облыс орталығынан 136 шақырым жерде, 3 шақырым жерде жақын темір жолы орналасқан (Ново – Урицк ст). Аудан құрамында – 14 ауыл округі, 41 елді мекені бар.
1997 жылы ЗТМО құрылды (зейнет ақы мен жәрдем ақыны төлеу бойынша мемлекет орталығы).
2002 жылы 5 шілдеде «Сарыкольский вести» аудандық газетінің бірінші номері жарыққа шықты.
2002 ауылшаруашылық дән дақылдарының көлемі алқабы 255,1 мың га құрды. 2002 жылы 1 қаңтар бойынша халықтың саны 29,7 мың адам. 2002 жылы 1 қазанда ауданда 842 шаруа қожалығы тіркелді. 2002 жылы Сарыкөл ауданы бойынша 37 мектеп, 1 колледж, 1 өнер мектебі, 4 денсаулық сақтау мекемесі, 1 АМҮ, 8 ауылдық клубы, 20 кітапхана, 1 ДЮСШ, қызмет етуде, 2 діни бірлестігі әреке жасауда: мұсылман мен проваславный.
2005 жылы 1 шілдеде «Сарыкөл» газетінің бірінші номері шықты.
2008 жылы Мемлекеттік Стелла ашылды.
2011 жылы 24 наурызда жаңа прокуратура ғимаратының ашылу салтанаты өтті.
2014 жылы Қостанай облысы әкімі Нұралы Садуақасовтың қатысуымен жауынгер - интернациолистерге арналған мемориал ескерткіші ашылды.
Ескерткішті орнату бастаушысы Сарыкөл филиалы ардагерлер Одағы және адал әскер басшысы Алексей Пазников.
2015 жылы аудан бойынша халық саны жиырма екі мың адам, соның ішінде аудан орталығанда сегіз мыңға жуық адам тұрады.
Лето 1898 года. На берегу обширного пресноводного, степного озера, богатого рыбой, окруженного зеленой равниной с кудрявыми перелесками, появились первые 20 подвод с 93 семьями переселенцев из Петропавловского уезда. Большинство впервые прибывших крестьян были черниговцами и полтавцами, которых разочаровала суровость и непритязательность здешнего края. Климат – континентальный. Летом частые знойные ветры, выжигающие степные травы, а зимой - сильные морозы и бураны, сдувающие снежный покров с полей. Вскоре 70 семей покинули участок, а оставшиеся 23 семьи решили его обживать.
На этом месте был заложен или освящен поселок в день религиозного праздика «Всех святых» и получил в честь него свое название. Выросли новые постройки, образовался поселок Всесвятск.
Волостной центр расположился вблизи от пресноводного озера Сары-Куль. Когда-то, имея значительную площадь, оно к моменту основания поселка сильно обмелело, заросло камышом, в нем фактически исчезла рыба. Поэтому питьевая вода была исключительно колодезной, глубинной и обнаруживалась с большим трудом.
В 1900 году построено здани школы, лес для которого возили за 80 верст на 306 подводах.
На конец 1905 года в п. Всесвятском проживало 250 домохозяев (1902 человека).
Советская власть, победив в центре России, стала, быстро распространятся по всей стране.
Жители района были участниками и свидетелями революционных событий 1917 года, гражданской войны, установления советской власти.
К весне 1919 года, образованная подпольная дружина, тогда уже Всесвятской волости, насчитывала более 500 человек. Руководили ею член РКП (б) Александр Игнатьевич Миронов и его друзья единомышленники Холодило, Проценко, Николай Мачнев и другие.
6 апреля 1919 года подпольщики восстали. Восстание революционных крестьян в селе Всесвятском было начато одновременно с взятием города Кустаная красными партизанами.
Во время апрельских событий 1919 года во Всесвятском и его окрестностях было убито более 150 человек.
На месте расстрелов стоят обелиски, являющиеся свидетельством памяти народа. Стали местом памяти и примирения.
Одержав победу, подпольщики созвали сход, на котором избрали Совет и организовали отряд добровольцев.
В ближайшие поселки были направлены агитаторы, организаторы Советской власти. Из окрестных сел к восставшим начали присоединяться партизанские группы, в количестве 500 человек мобилизованных новобранцев из Атбасарского уезда.
Рост недовольства населения, переросший в Кустанайской области в вооруженное восстание, напугал колчаковское командование. Во Всесвятскую волость были направленны крупные и хорошо вооруженные карательные отряды под командованием штабс-капитана Ванягина и капитана Бресмана. Белые подошли к Всесвятску на рассвете 16 апреля 1919 года и окружили его. Сразу начались обыски, аресты. Восставшие были расстреляны. В ответ на зверства белогвардейцев, с каждым днем ширилось сопротивление, благодаря действиям Красной Армии, с фронта начавшей крупное контрнаступление против колчаковских войск и выступления партизанских отрядов в тылу. К осени 1919 года Всесвятская и Анновская волости были окончательно освобождены от власти белогвардейцев.
Началось восстановление Советской власти.
В 1920 году в п. Всесвятском был открыт первый клуб и библиотека.
8 июня 1920 года состоялось избирательное собрание Всесвятского волостного съезда Советов.
Первая районная партийная конференция была создана в п. Всесвятском 25 мая 1920 года.
На конференции был избран районный партийный комитет из семи человек и двух кандидатов. Секретарем райкома партии был избран Александр Нестерович Кальментьев – участник Февральской и Октябрьской революции в Петрограде.
История Урицкой районной партийной организации ведет свое начало с весны 1920 года.
27 апреля 1921 года на основании постановления ЦИК Казахской АССР от 1 апреля 1921 года Всесвятский район передан в Кустанайскую губернию в составе девяти волостей.
К 1 июля 1921 года во Всесвятском районе насчитывалось 46784 – взрослых, детей - 22743.
14 июня 1922 года в Кустанай прибыли из Англии представители организации «общества друзей квакеров». Они оказывали помощь голодающим на территории отведенных им районов: Урицкого, Денисовского и Семиозерного. 26 июля во Всесвятское прибыла первая партия белой муки в количестве 28 000 пудов (около 450 тонн).
В 1923 году в уезде проживали 28449 переселенцев, вместо 29072 в 1922 году
29 марта 1923 года Всесвятский уезд был переименован в п. Урицкий носивший бессмертное имя Мойсея Соломоновича Урицкого – деятеля революционного движения в России. Урицкий всю жизнь боролся за дело рабочего класса и беднейших